-
Pen-a ëd dzora dla grangia d' barba Carlin a ij eran le gave
d' pera , e a ramba don o tre bàite a servìo ai pica-pera
come pòst për deurme durant la sman-a për nen dovèj
torné minca dì a ca , përchè aj na ijeran c'
ha vivìo lontan da la famija , a ij era d' cò doe famije
che vivìo lì vësin , una d' coste avia tre masnà
, pcite . Una neuit i vess a ij ero tacasse a ululé a mòrt
, pensand ai luv , i pica-pera , a ij ero sarasse n' ca e con l' feu n'
visch , n' mes a l'èira ero sicur che i luv sarìo nen avsinasse
. La matin apress con sbaruv dla famija son ancorsù-se che ai mancava
na cita , tut l' pais resteù sburdì ; l' padron dla gava
ciamava i gendarm ch'a rivavo con so moschèt n' man e a dòrs
d' mul për rampignesse fin-a lassù , a cercavo a ca dla famija,
n' tle gave , n' ti bòsch , poej , sicome a ij era n' pica-pera
che l'era già stàit 'n përson përché l'avio
trovaje 'n ca d' lìber che l' Re l' avia proibì , e d' co
për avèj portà vàire volte d' sal dë sfròs
da 'n Fransa , a lo piavo , ai butavo l' chen-e ai pols e al pé
a lo portavo via ." Pour Açertmant ". Ma la gent dël pòst
a savia che podìa pà esse chiel , era n' barbèt trop
sincer e n' cont porté d' sal dë sfròs , n' aot cont
porté via na masnà . Tuti n' sema i pica-pera alora decidìo
d' cerché lor n' té podìa esse sparìa la cita
, almeno trové l' còrp. Vaschèt , l' padron dla gava
tirava fòra da stërmà so moschèt da dragon dël
Re , barba Carlin a calava fin-a da me parin a pié l' s-ciòp
d' Napoleon , ij àutri chi con le masse , chi con ij apie da boscaté
, tuti con n' flambeau man , ëd soastr e d còrde , quaidun
l' era Carlin a calava fin-a da me parin a pié l' s-ciòp
d' Napoleon , ij àutri chi con le masse , chi con ij apie da boscaté
, tuti con n' flambeau man , ëd soastr e d còrde , quaidun
l' era preparasse d' cò d' pichèt d' frasso longh dòi
pé , l' Pastor a ciamava tuti a cujìa , picand n sla taluca
, e con n' man , bin n' vista , soa Bibia e partìo tuj n' samblà
, dnans i vess gropà che a uciavo, baulavo, e ululavo , la gent
aj scagnisava , e lor es ficavo n' tuti i pòst pi stërmà
. Barba Carlin l'avia una tachëttà pien-a d' bale e l' boch
pien d' poer ,l' tron pront , mach da tiré su ël can , e sparé
, La neuit rivava sùbit ma lor a ses burdjo nen e continuavo , n'
tle scarpà en tle tampe, n' ti bòsch ,e n' tant e rampiavo
sempre d' pì , e ij ero rivà n' sima , e comensavo a calé
n' t' la valada c' ha portava n' tal pais a l' indrit quandi i vess , con
fòrsa, a s-ciancavo da n' man la còrda che ij tenìa
e s-campavo dré n' ha bussonà , anluminà da ij flambeu
n' visch quaicòs , pa ne òm ne bes-cia s-volassava fòra
tra la sbaruv d' tuti : barba Carlin sensa penseje doe volte aussava l'
can e schissava l' grilèt n' crep empìa l' silensi dla neuit
, e n' crij come col de n' ruch bastonà , surtìa da la bes-cia
, che cascava a tèra ma continuava a core fin-a an baron d' ròch
n' doa se stërmava. Ë vardavo n' t' anviron ; l' còrp
dla cita , mes ciucià a l'era stërma n' mes le bertlin-e ,
mentre don tre lo tiravo fora , barba cariava torna l' e s-ciòp
, ij àutri corìo vers i ròch e lì lo vëddjo
: grand 'me n' òm ma con ij ale come n' a ratavolòira e ij
euj come còi d ël cioch , che lussio a la luce di flambeaù
, a mostava i dent e ransava , mentre i pica-pera tramblavo e stiravo n'
daré , Vaschèt da vej dragon dël Re piava bin la mira
e sparava. Con n' àutr crij a s' aussava con n' vòl d' bes-cia
ferìa e sparia n' t' la neuit . Oramai era tard e la lun-a era già
sparìa dré dle nìvole , anlora e decidìo dé
sté lì tuta la neuit , për parej mentre coj con l' tron
ës butavo a fe la guardia, ij àutri cujìo d' rame e
n' viscavo n' feu n' mes , mentre s' anvërtojavo in tle mantlin-e
ës preparavo a passé la neuit l' abrì di ròch,
L' Pastor n' sema al pare dla cita l' avia tirala fòra e rangiala
come podìa , ora recitava l' " requiemscant in pax ", e i "salmi
". La neuit fosonava , a m' nisia pi nen dì, mach l' braj di luv
e l' baulé di vess , a rompìa l' silensi dla valada , l'
braj di cioch e l' vent c' ha sofiava travers la bruera , empìa
d' pao anche i pì coragios , dòp lòn che l' avio vist
anche se con l' tron armà , manch barba Carlin e monsù Vaschèt
as sentìo tranquij, finalment cominseù l' alve dal sol ,
sùbit ero tuti n' pé . Scagnissand i vess , mentre tnisìo
pront i tron comensavo a bate la valada ,i bòsch e le nice ,sgatand
tra i ròch e le ronse con i baston, entand l' Pastor, l' pare dla
cita e n' paira d' compagn a tajavo d' pèrce e prontavo n' a sivera
për porté a val l' còrp che a la luce dal sol a mostava
tut lë sgiaj d'esse stàit rusià , ' me fan i ciat con
i giari . Ma gnente , mach d' mace d' sangh c' ha s dirigìo vers
l' pais , intant che con la sivera n' a part dla gent tornava a le gave,
barba Carlin e monsù Vaschèt a lassavo i tron n guerna a
doi che stasìo fora dal pais n' mes ai busson e n' sema al rest
di pica - pera s' avsinavo al pais . Intrand n' tal pais smijava che tuti
ai vardejso con difidensa , ma monsù Vaschèt sensa fé
n' a piega as dirigìa sùbit vers la gesia , dala sacrestia
ai surtìa l' dotor : con decision monsù Vaschèt s'
avsinava e disìa : "- deuvo parlé con l' prevòst
". - L'ë pà possìbil ! Don sta nen bin e peul
nen riceve d' barbèt come vojàutri ! as butava a crije la
perpetua da dré dl' uss. Ma monsù Vaschèt da
vej dragon , sensa tramblé a rëspondija con soa vos d' comandant
:- V' ordin d' deurve , n' nòm dë Re ! Se dësnò
camproma giù l' uss , Son Criscian e ufissial dë Re ! a
che paròle lì l' uss as durvìa ; Vaschet e
Carlin intravo mentre ij àutri stasìo n' sl' uss n' bajà
, con l' le apie n' man ; setà n' broa al let l' prevòst
, con n' brass al col e n' a gamba fassà , : n' còsa peuss
esje ùtil monsù Vaschèt ? Scuseme ma mentre a je sparava
ai luv sta neuit e son sparame n' t' na gamba , e son pa tant pràtich
d'arme , mi son pi àbil da l'autar ! Monsù Vaschet a
vardava barba Carlin e sensa di n' a paròla seurtjo 'n pressa da
cola ca … l' avio capì tut …. L' di apress mentre l' travaj n' gava
arpiava , monsù Vaschet e l' pare dla cita calavo n' tal pais ,
n' gendarmeria , a denonsiavo l' artrovament dël còrp e n'
tant monsù Vaschet ciamava che so euvré a peudejsa torné
a ca , Ma l' cap dle guardie ignorant come mach lor son bon , a rësponda
d' no përché :" pericolosso per il Regno ". anlora monsù
Vaschet as durvija la mantlin-a e mostava la cros " ugonotta" da comandant
di dragon dal Re e ordinava: c' a cros sì l' ej vagnala batendme
contra i franses al comand d' quatsent barb, anlora ve ordin ! lassé
c' òm si lìber !! L' cap dle guardie dnans a tanta autorità
a tramblava e ordinava d' lasselo sùbit lìber. A l'era passaje
n' mèis dal dì dal rapiment dla cita e n' cel la lun-a tornava
esse pien-a , Cola sèira lì ant la grangia a l' ero tuti
riunì . Quatòrdes òm fòrt e robust Monsù
Vaschet a spiegava - " Ormaj la bes-cia a sa che noi cognëssoma l'
so segret , d sicur , cercrà ëd butene a tasij un pr'un, e
alorà ? Durvoma forsé tramble dnans a lònt che cogneussoma
pà ? Sia òm o diav, a sagerà l' fer di dragon e l'onor
d' òm dla valé sian criscian o barbet ! E se quaidun a la
pàu a vada buté la testa sota i linseuj , ma ij àutri
sapio che fin-a a che l' avroma nen massalo ai daroma nen pass. ' N silensi
d' tomba smijava galégiava për l' aria ; l' minador che l'era
stàit 'n përson a rompìa l' silensi : - Còsa
dovoma fé ? Gnun a l' ha por bele sì ! Ti Tajet : va dessotré
toa spingarda c' ha n' serv, poej prepara , na min-a d' mes cop Con doi
pé d' mëccia , una a pr'un d' noi , Tajet era strimì
, come fasìa a savèj dla spingarda ? ma s' laseau pa pié
da la tëmma . Ti Carlin : torna a pié l' s-ciòp d' tò
frel ! e ciamje se veul ven-e con noi ! Ch'a pòrta d' cò
i vèss da cassa al cinghial . Tuti c' as pòrto, na ronca
da luv, n' crocà a la coreja , ( n 'sostansa a l'era na curta lansa
; 'n vej sàber montà an ponta an man-i ) tre apie, ëd
pichèt d' frasso ben usà ,e n' na massa , una sola che a
son greve, e dovoma esse dë scaje, doman ve dareau d' eute drite !
Barba Carlin l' dì apress calava torna da me parin e portava là
le masnà dlà borgià me pare a preparava lë s-ciòp
, la poer e preparava l' bale n' caìnà , ero bale d' piomb
che tajà n' mes quasi dël tut , quandi a ciapavo n' òss
a se s-ciapavo , e la sèira as rampignavo a la gava , portava cò
i vèss da cinghial , as riunìo torna , a jera d' cò
l' Pastor , sota a la mantlin-a a l'avia d' cò soa siàbola
dla cavalerìa . Monsù Vaschet ai dividìa n tre grup
, ògni grup d' sinch : un col tron , un con l'apia , ògni
d'un con na min-a e la ronca da luv sota a la mantlin-a e doi o tre flambeaù
a pr'un. Alora Tajet a disìa : Përdon monsù Vaschet
ma come lo trovroma ? Trambla pà Tajet ! aj pensa chiel a trovene
l' avrà pà pas fin-a che l'avrà pà massane
tuti ! Basta mach che s foma pa pié 'd conta- man . Ti but-te a
l' intrada dla borgià con toa spingarda pronta , i vèss gropeje
con na còrda sutila che se s-cianca facilment , e speté,
se riva , seve cò fé. Naotr grup ven con mi, che n' doma
n te loma trovà la cita , l' aot grup, a distansa starà sempre
stërmà , ògni grup a l'ha n subièt , se a lo
n' contra , a subia con tuta soa fòrsa. N' tant che Tajet as piassava
, 'l rest a partìo dnans Vaschet , e stërma a sinquanta trabuch
, strusand come le serp n'mes ai ròch e le ronse , barba Carlin
con soa bajonëtta , me pare con l' s-ciòp pront n' sema a ij
àutri tre . A rivavo ai castagné n'doa avio trovà
la bes-cia la volta prima che la lun-a pien-a era àuta n' cel .
i flombeaù n visch e vèss a tiravo le còrde come d'
disperà ! I vess d' me Pare -Grand , costumà a cassé
de sfròs a baulavo nen , mach u -ciavo e rasavo tant chè
tiravo la còrda , ( Pare grand l'avia cujì n' luvòt
e butalo sota na vessa a pupé l'avia n' levalo come n' vess , l'
avia d' co n' crosialo con dèjte vesse e i luvòt nassù
ero vnuit d' bestion da fe por ) tut d' na mira a la luce di flambeau i
vess s-ciancavo la còrda da n' man e scampavo dré di ròch
, 'n ombra nèira a surtìa ala luce e mentre i vess as tacavo
con i dent chiel as campava contra monsù Vaschèt e con le
piòte armà d' ongion je strassava la mantlin-a e lo ferìo
, sorpreìs , cercava de sparé ma l' colp andasìa a
veuid e cascava a tèra , i compagn cercavo d' colpilo con le ronche
da luv , ma la bes-cia as se s-ciancava l' vess da doss e poej a svolasava
vers la borgià . Me pare vusja sparé , ma barba Carlin con
la man lo fermeù e n' pressa as campavo dré , ma col diav,
lì n' corija fòrt, con ij vess restà daré.
Rivavo a randa a la borgià che sentìo la spingarda sparè
e poej n' crij strossa , di n' òm. Gnun viscava i flambeau , Pare
avansava con l'é s-ciòp con l' can armà e la bajonëtta
n' cana , barba Carlin passeau la vòss, e tuti tnisìo le
miné n' man pronte a n' vischeje, entant che s' avsinavo vëddjo
l' masel che avia fàit , tòch d' brass e d' gambe n mes l'
èira as vëddjo al ciàir dla lun-a , pare a subiava ,
l' vess uciava e lor capìo n' doa era e s' avsinavo con prudensa
, entant comensavo a vëdilo, Pare a piava bin la mira pogiandse a
la spala dël pastor, n' ginoja për tèra e i compagn as
preparavo l' pòrta - feu, l' crep dë l' s-ciòp empìa
la neuit, la bes-cia 's voltava con n' crij spaventos e scampava contra
a pare, 'n col mentre le miné n' vische je vnisìo campà
adòss , mentre cercavo dë scape, n' crep spaventos dle miné
a fasìa tramble la gava , as voltavo , a tèra la bes-cia
era cogià n' mess a l'èira , l' pastor con la siàbola
n' man e con la bibia da l'àuta s' avsinava : preparé i pichèt
d' frasso ! quandi ero a randa , sensa tante gibore doi minador a ciapavo
i pichèt e ij piantavo n tle stomia dla mira dël cheur e con
la schin-a d' l' apia ij piantavo bin an fond 'n tant a rivavo àutri
doi minador con i flambeau n' visch e mentre l' pastor a recitava l' salm
vintetre a vos aota a vëdìa n' e spetàcol incredìbil
: la bes-cia arpiava la sëmijansa dël prèive che avio
n' contrà n' tal pais a l' indrit , l' mèis prima Carlin
e Vaschet . Al alve dël sol as vëdìa l' disastr .l' Tajet
era stàit sfrisà da ij onge dla bes-cia e për parej
'dcò doi so compagn , di vess era salvasse mach pì col che
l'era n' luv , Vaschet con na gamba rota e la facia sgrinfà da ij
ongià . Quat minador ero mòrt. Ma l' corage di minador, l'
avia vagnà anche l' diav .
ël nini