Ero i temp che nòste gent ero confinà an tle part pi pòvre dle valado , le pi difìcij da trové , lontan da ij criscian .
An bel dì al Rè busticà dal Papa c'à cissava , se des nò avrìa falo chiel , avia decidù ëd mandé sòj soldà a eliminé :" l' apostasia".
Apres che ero tornà ero rangiasse an tle part pi pòvre , a lor era pa përmess de ste vësin ai cristian ne ëd podèj avèj ëd proprietà , lor fasìo i paisan , i bergé, e i picapere , ma pa tuti i criscian ero garson bòrgno dal Papa a ij era da le nòste part an cert Vaschet dla famija di cont ëd Turin , padron dle gave ëd pera andoa a travajavo gran part di nòsti giovo , a chiel anteressavo nen le ciaciare di prevòst , ne ij ordin dal Papa , avia soa ca an mes le nòstre e soa famija era amisa dle famije di barbèt , për ël sò bel fe , sensa superbia era ripeta da tuj .
La borgià era pròpi an sal coston dla montagna e da li es vëdìa tuta la valado .Cand ël cont Vaschèt vëddja i soldà rampié su për al sapel ij andasìa ancontra për anviteje a fërmesse a la borgià për arposesse , compagnà dal fij e da an nòst Ce je andasìa ancontra e ij disìa na vos për arciameje , an cambi ricevìa an colp ëd fusil a la spala ca lo fasìa tombé a tèra , antant che al fij cercava ëd giutelo ël nòst ce se stërmava dré ëd ròch e stasìa a vardé . Al fij criava : " Sparè nen an nòm dal Rè !!! E son ël cont Vaschèt !!! " Già i soldà stasìo pontand torna i tron cand l' ufissial ij fërmava e avsinandse al ferì ai durvìa la mantlin-a , sota e vëddja i grad da ufissial , stasìa anterduà , ciamava: " Còs feve an sema ai ribej ? "
" Si a je nen ëd ribej ma mach d' òm fedej al Rè ,Voiejti pitòst che spare su chi a o ven an contra da amis !! >>
" Avoma ordin ëd massè tuti , tuti chi lì che vivo an sima ste montagne sì !! Tuti ribej a la " Santa Romana Chiesa "
" Ëd cò i criscian? "; ciamava al cont an tan che se strensìa la spala
" Avoma ordin ëd massè tuti , pensrà Nost Sgnor a divide i bon da -j gram "
" Massme anlora !!! E cand ël Rè vnirà a savèj che ëd l' as massà ën nòbil ëd pendras
da la forca "
Al comandant sburdì da tant ardiman dasia ordin ëd curé al përsoné .
Nòst Ce avia sentù abastansa a gaton tra ij ròch e le bërtlin-e corìa a la borgià butand le gent an sl' avis
Sùbit e mugiavo quaicòs e pià le crave e le bërre tacavo rampignesse vers le mire pi àute dla montagna
Ma la marcia era greva e i vej e le masnà tacavo ste an daré , rivà a na grangia ël cap dla borgià ciamava i giovo e ij disìa : " Andé a nans da soj , vers l'àutra valada "
" E voi - ejti ? " ciamavo ij giovo
" Tramblé pà për noi !! Andé anans e conté a tuti lòn ca ij capita, noe butroma nòste vite an man a De , se Chiel vërrà an salvrà , se dësnò sia faita la soa volontà, su andé , che De 'u benedissa "
Për parej i giovo lindo e con le gambe bon-e continuavo chaminer , i vej e le masnà ,restavo an tla grangia .
I soldà piemontèis nen avend trovà gnun an tla borgià tacavo segue le marche lassà da le gent c'à scapavo . Rivà a la grangia e s-butavo tut da n'torna ,con i tron pontà , lor da drinta e s-butavo a preghé e spetavo soa fin .
A jera na Granda con strèita a tra i brass na cita con le tërse rosse , e chila tnisìa tra i so na boata da la testa ëd tèra smaltà color giassa ,na vestin-a ëd pissèt reusa a quatava al còrp fajt dë strass. Era an regal ca avia faje bonanima ëd madama Vaschèt cand era tornà da le Indie , era stàita faita daj moro ca tajavo la cana da sùcher , avia regalajla fasendse promëtte che avrìa mai lassala .
Era pen-a rivaje al vé che ij crij di soldà comensavo a quaté i crij dla pòvra gent , prima ,sparavo con i tron , poej a scampavo an sla gent nossenta che cercava de scapé, an soldà con soa spa anfilsava la veja e poej con an colp sol tajava la testa a la cita , la boata scapava da 'n man e rotolava an tla scarpà con la vestin-a ëd pissèt spòrch ëd sangh .
Ca sèira lì a la luce dla grangia c'à brusava i soldà fasìo gran festa , era staje distribuìa dobia rassion ëd branda e lor cantavo e balavo .
" Giustissia le faita " sclamava ël comandant vardand con ardimanënd ël Cont
"Ëd sicur ed ses archeuì ëd ti e dlon che ëd las fajt !!!"
"Varda traditor che se em fasi anrabiè , o pendo a 'n arbo, ti e to fij ; bele sùbit , nopà ëd porteve da ij me superior "
Al dì apres , ël feu era giumaj smortasse , decidio ed tornè, as piavo tut lòn c' a avio robà , e as butavo an marcia .
Pen-a fòra da la cort na nebia speussa an vërtojava còse e la gent , la marcia continuava tut al dì , dòi a marcavo al sapel e ij ejti daré .
Era mai vist-se na nebia për parija da c'e part lì , Vaschèt e ël fij ero anterduà ma disio gnente , pen-a comenseu fe scur e vëddijo sponté na grangia , content da avèj trovà an pòst për fërmesse , slongavo ël pass , ma pen-a s- avsinavo ës sentìo caponé la pel , era la grangia che avio lassà la matin .
Ca neuit lì gnun a durmìa 'n mes ij rest dla grangia es sentìo ij crij dle masnà ël pioré dle mare, e i criij di soldà ël fer dle spa , ël tombé di nossent.
Al comandant dasia ordin ëd fe al vir dle ruvin-e për trové chi era c à stasìa a sbaruvé, a grup ëd dòi comensavo la ronda , tut td'en moment n' ombra a spontava , al soldà sparava , naotr colp ës sentìa , i compagn corìo , inoridì vëddjo che i doi ero sparasse tra ëd lor.
A mes' aria com 'n aparission , anluminà da la lòsna , la boata da la facia ëd giassa e la vestin-a spòrca ëd sangh , na sghignassà da fè gele al sangh " E dòi ! Tuti e fareve la stessa fin!!! " Ën soldà pontava ël fusil e sparava ; n' àutra rijada ca smijava vnisejsa da al fond dla tèra .empìa la neuit " Ëd lass già massane na vòlta !! leve lassane sensa sacrament e sensa sipoltura ... saroma danà për l' eternità , ma co vojàutri , vnireve con noi ... " nautra riada da fè granè la pel e sparia an tla neuit.
Ij òm pià dal teror cercavo dë scapé , ma ël comandant , sparand n colp an ' aria crijava: " Vnì sì viliach !!! Avreve pa por ëd dle masche no !!!!Se staroma tuti unì an capitrà pa nen ". S -riunìo antorn al feu , caidun pregava d' ej -ti bëstëmmiavo , s'na scorzìo che ai na mancava un ma gnun avia al corage da n' delo a cerché .
Mai neuit avia fosonà tant , la matin scavà la tampa për i dòi compagn ij sotravo, dòp andasìo a cerché d' l' ùltim sparì ,
lo trovavo setà con la spa spòrca ëd sangh an man e an fàuda : soa testa tajà . " Le cal c' à la massà cola cita " es- disìo un con l'àutr , e ògnun pensava còsa avia fajt doi di anans.. e pregava De d' avèj misericòrdia .
" Cercoma i mòrt e sotrëmje " proponìa un , sùbit imità da ij àutri , ma tut anùtil : as trovava manch pi an còrp . " Epura e son passà mach tre dì ed luv loma pa vistne da cola e part sì !"
Al comandant sporsend a Vaschèt na Bibia trovà an tla grangia ij dija : " Les caicoss c' à fasa corage ai soldà "
" E prega ël De ëd coi pòst si che an përdon-a "
" Son pà an prevòst !! an toca pà mi ! "
" Tas ! e fa come ëd diso !! Se des no ëd faso sauté al servel " ordinava pontandje la pistòla
Vaschèt e al fij vnisìo dësgropà , Al livr Sacr era scrit an fransèis e mach lor ero bon traduvlo për parej tacavo lesse .
Durbìa a cas e ij euj cascavo an su ën versèt scrit an ross : " Maledet chi colpiss a mòrt al so pròssim Maledet chi aceta an don për colpì a mòrt n' anima , cand le sangh nossent . Maledet chi buta pà an pratiche sto comand ...."
Vaschèt girava an pòche ëd pagine an pressa e continuava a lese : "... euj për euj , dent për dent , man për man, rotura për rotura , tut lònt che ëd fass a ij eiti sia fajt a ti ....."
Al comandant urtà je sciancava da an man ël livr , ma an cal moment lì cascava për tèra rangotand . Pià dala tëmma
restavo tuti ëd pera , anterduà , antant che la vos diabòlica crijava : " Costa le tera maledeta ! La colpa dal sangh a le an sima vòste teste !Gnun ëd vojàuti scamprà " e la ghignada as përdìa an tal silensi di bòsch .
Oramai al mangé era finì e i bòsch smijavo sensa vita , caidun avia cercà da andé a cassa , ma era pi-nen tornà .
L' ufissial superior che avia pià al comand dasìa ordin :" Lassé andé i përzoné , ca torno a soa ca "
Ma soa ideja l' era cola ëd seguije da già ca avia pensà :" lor a son pa maciasse dal sangh nossent , ëd sicur avran pa an destin contrari , e vist che l'an nen la maledission an porteran fòra da sì "
Ma dija gnente a gnun , restituja , la spa e la mantlin-a , e i lassava andé .
Calavo për al sapel , anvërtojà an tla nebia , i soldà fatigavo nen pòch a steje apress , ma ij perdìo nen ëd vista , dnans a lor vëddjo an ravin , ma Vaschèt ël fij lo traversavo come se ij fussa pa , cò lor cercavo ëd fe istess , rivà a metà la tèra ës durbìa e ij travondìa , la facia ëd giassa dla boata con soa vestin-a spòrca ëd sangh son staitte le ultime còse c'à l' an vist e soa sghignassà , l'ultima còsa c'à l' an sentù.
La nebia sparìa ëd colp e s- vëddja la borgà pòchi méter sota ëd lor .
La , an té a je cola grangia abandonà , an tle neuit ëd lun-a pien-a ancor an cheuj as sent i pior dle masnà , i crij di nossent, ël romor dle spa. Je chi dis d' avèj vist ëd cò la boata viré an ti bòsch .
'l nini